İşçilik alacakları ile ilgili davalarda arabuluculuk uygulaması bir dava şartı haline geldiğinden mahkemeye başvurmadan önce arabulucuya gitme zorunluluğu getirilmiştir. Arabulucuk üçüncü bir kişinin süreçte yer aldığı tarafları uzun süren yargılamalardan ziyade kolaylaştırılmış şekilde sonuca ulaşmasını sağlayan, uyuşmazlığı müzakere ve anlaşma yolu ile çözmeye yarayan bir mahkeme öncesi safhadır. Bu süreçte işveren ve işçi uyuşmazlık konusu üzerinde anlaşırlarsa mahkemeye gitmeye gerek kalmaz. Yeni düzenlemeyle istisnalar dışında tüm işçilik alacakları için arabulucuya gitme şartı getirilmiştir. Nedir bu istisnalar? İş kazası ve meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davaları için arabulucuya gitme şartı yoktur. Bunlardan doğan istemlerle ilgili doğrudan mahkemeye başvurulabilir.
Peki haksız yere işten çıkarıldığınızı düşünüyorsanız ne yapabilirsiniz? Yeni düzenlemeye göre; iş akdinizin fesih bildiriminin tebliğ tarihinden bir ay içinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurmanız gerekmekte. Arabuluculuk görüşmeleri sonrasında işveren işçinin işe iadesini kabul etmişse çalıştırılmadığı sürenin ücretini ve sahip olduğu diğer tüm haklarını işçiye ödemek zorunda. Bu hususlar görüşme sırasında taraflarca mutabık kalınarak tutanağa yazılmalı. Arabulucuk görüşmelerinde anlaşma sağlanır ve işçiye işe başlayacağı tarih belirtilirse işçi belirtilen tarihte işe başlamak zorunda. Eğer başlamazsa işverence yapılan geçersiz fesih, geçerli hale gelecektir ve arabulucu nezdinde yapılan anlaşma batıl olacaktır, geçersiz sayılacaktır. Arabuluculuk safhasında anlaşmaya varılamaması halinde ise son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren iki hafta içinde iş mahkemesinde işe iade dava açılır.
***
İŞE İADE DAVASI AÇMANIN KOŞULLARI NELERDİR?
Öncelikle 30 kişiden fazla işçinin çalıştığı bir işyeri olması gerekiyor. Bu sayı işverenin aynı sektördeki farklı işyerlerindeki çalışan sayısı toplamı olarak belirlenir. Misal siz x market zincirinin Şişli şubesinde çalışmaktasınız; çalıştığınız market içinde 10 personel var, sayı buna göre değil X zincirleri marketleri toplamında çalışan personel sayısına göre tespit edilir.
İkinci olarak 6 aylık kıdem şartı gerekmekte. Yapılan son düzenlemeyle yeraltı ve madenlerde çalışan işçiler için bu şartın aranmadığını da belirtelim. Üçüncü olarak haksız yere işten çıkarılan kişi ile işyeri arasında belirsiz süreli iş sözleşmesi olmalıdır. Ve iş akdinin işveren tarafından, yazılı ve fesih sebebi açık ve kesin bir şekilde belirtilerek yapılmış olmalıdır. İşçi işi bıraktıysa işe iade davası açamaz. Son olarak, işe iade davası açılabilmesi için fesih, kanununda sayılan geçerli bir sebep dışında gerçekleşmiş olmalıdır.
Ayrıca işletmenin bütününü sevk ve idare eden, işveren vekili sıfatında ve işe personel alıp çıkarma yetkisine sahip kişiler iş davası açamamaktadır. Bu nitelikteki çalışan olmamakta işe iade davası açabilmenin şartıdır.
İŞE İADE DAVASINI KAZANDIKTAN SONRA NE YAPMALIYIM ?
Davayı kazandınız. Dava sonucunda işe iade kararı alan işçi 10 gün içinde işe başvurursa işveren işçiyi 1 ay içinde işe başlatmak zorundadır. Bu on günlük süre kritiktir. İşçi on gün içinde işverene başvurmazsa işveren tarafından yapılan geçerli nedene dayanmayan fesih geçerli hale gelecektir ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olacaktır. İşçi işverene başvurdu, işveren işçiyi işe başlatmayacağım diyebilir mi? Evet ancak başlatmadığı takdirde mahkemenin takdirine göre 4 ile 8 aylık ücreti kadar tazminatı işçiye ödemekle yükümlüdür. İşe başlatmama tazminatı olarak adlandırılan bu tazminatın yanı sıra; işverene başvurunuz halinde işe başlatılmazsanız ayrıca işveren size boşta geçen sürenize ilişkin 4 aya kadar bir ek tazminat ödemekle yükümlüdür.
